Meer veiligheid door focus op consequenties!

Recentelijk onderzoek toont aan dat het aantal ongevallen in de bouw is gestegen. Eén van de belangrijke redenen voor UNETO-VNI en Bouwend Nederland om het initiatief te nemen en een landelijke dag te organiseren waarin het thema veiligheid centraal staat. Afgelopen vrijdag 17 maart vond deze voor het eerst plaats onder de naam ‘Bewust Veilig’. Doekle Terpstra, de voorzitter van UNETO-VNI, betoogde in een interview bij BNR nieuwsradio dat het gaat om ‘het creëren van bewustzijn’. Maar hoe creëer je bewustzijn bij mensen die in de eerste plaats vakwerk willen leveren en gewoon hun werk willen doen en veiligheid vaak zien als een geheel van wetjes en regeltjes?

Tekst: David Polinder

Enkel bewustzijn schiet tekort

Het creëren van bewustzijn is absoluut een randvoorwaarde en een noodzaak om veilig werken tussen de oren te krijgen van de mensen op de werkvloer. Maar met enkel bewustzijn komen we er helaas niet. We zijn ons er allemaal van bewust dat je van veel vet eten obesitas kunt krijgen en toch is overgewicht een serieus welvaartsprobleem. We weten dat spelen met je smartphone achter het stuur dodelijke gevolgen kan hebben, maar kijk eens om je heen op de snelweg! De overheid doet haar best met enge plaatjes en schokkende beelden van hoe ernstig je gewond kunt raken, maar het effect is helaas ontoereikend.

Meer regels en procedures

Onlangs vonden er inspecties plaats bij bedrijven in de chemische sector waaruit bleek dat de veiligheid in veel gevallen nog te vaak niet naar behoren georganiseerd is. Vanuit mijn eigen ervaring uit mijn verleden als projectbegeleider GWW weet ik hoe gecompliceerd veiligheidsregels in de (petro)chemische industrie kunnen zijn, vooral wanneer veel verschillende stakeholders hun belang hebben en met deadlines en kwaliteitsissues te maken hebben. En natuurlijk geldt dit ook voor andere takken van sport, waaronder de bouwsector. De reacties vanuit de sector zijn vaak hetzelfde als die in de financiële wereld. Bij slechte uitkomsten en niet behaalde KPI’ s rijzen de regeltjes en procedures de pan uit in een krampachtige poging herhaling uit te sluiten. Verantwoordelijke managers schrijven hun vingers kapot op de nieuwe procedures en oreren gepassioneerd tijdens de (toolbox)meetings dat het echt beter moet want dit kost geld en levert reputatieschade op. En als een soort ultieme poging het beleid tussen de oren te krijgen betoogd hij niet degene te willen zijn die het slechte nieuws bij u thuis moet gaan brengen. Dit zullen ze vast niet vergeten, toch? Nee vast niet. Vandaag niet en morgen denken ze er misschien ook nog wel een keer aan, maar daarna zullen ze de enthousiaste rede al weer vergeten zijn.

Antecedenten werken beperkt

Hoe komt het nou dat al die verwoede pogingen toch zo weinig duurzaam effect hebben? Omdat al die pogingen antecedenten zijn. Vanuit de wetenschappelijke gedragsanalyse kennen we het ABC- model van gedrag waarin de A staat voor antecedenten. Antecedenten zijn zaken die vooraf gaan aan een bepaalde gedraging. Zij moeten het “gewenste’ gedrag op gang brengen. Zoals een verkeersbord met 100 erop ons ertoe moet bewegen niet harder te rijden dan 100, zo moeten instructies, regels en procedures ons ertoe bewegen het juiste, veilige gedrag te vertonen. En vaak gebeurt dit ook wel, maar heeft het slecht een kortstondig effect. Dit komt omdat antecedenten slechts voor een klein deel ons gedrag bepalen.

De kracht van consequenties

Het grootste deel, ongeveer 80%, van ons gedrag wordt veroorzaakt door de consequenties die dit gedrag heeft. En wat aan die consequenties nog het belangrijkst is, is het type. We onderscheiden meerdere typen consequenties en de krachten daarvan, maar ik zal me beperken tot degenen die we helder kunnen illustreren. Eerder had ik het over de mogelijke negatieve effecten van vet eten en smartphone gebruik achter het stuur. De kans dat je obesitas krijgt van veel vet eten is aanwezig, echter is dit geen zekere consequentie. Daarnaast zal in het mogelijke geval dat dit gebeurt dit pas in de verre toekomst plaatsvinden. De negatieve consequentie is dus onzeker en niet direct. Het is dus geen krachtige consequentie en heeft dus weinig effect op het gedrag van het moment. Ditzelfde kunnen we toepassen op het gebied van veiligheid. Op het moment dat een werknemer besluit zijn bouwhelm niet op te zetten heeft dit een aantal positieve effecten. Het werkt namelijk stukken gemakkelijker, hij krijgt geen jeuk op zijn hoofd, het is een stuk aangenamer met het warme weer en zijn haar gaat niet in de war. Al deze effecten zijn direct en zeker. Ze vinden meteen plaats na het vertoonde gedrag. Deze consequentie is dus krachtig en goed in staat het gedrag te beïnvloeden en te bepalen. De mogelijke consequentie dat er een voorwerp naar beneden kan vallen, hem raakt en dat hij hier vervolgens aan overlijd is onzeker en niet direct en is dus geen krachtige consequentie. Hij zal dan ook snel geneigd zijn dit ongewenste gedrag te herhalen. En zo zijn er tientallen vergelijkbare situaties waarop dit van toepassing is. En al deze situaties samen dragen bij aan onveilig situaties op de werkvloer.

Veilig werken met OBM

Klinkt allemaal heel mooi die wetenschap van gedragsanalyse, zult u misschien denken, maar in de praktijk is het niet zo eenvoudig. Dat klopt helemaal. Vanuit mijn eigen ervaring is het dat ook echt niet.  Deze gedragsanalyse binnen de context van organisaties noemen we Organizational Behavior Management. Deze methodiek is gelukkig niet enkel wetenschappelijk onderbouwd, maar juist ook gericht op de praktische toepassing. Deze toepassing heeft al in zeer uiteenlopende vraagstukken op het gebied van veiligheid haar effectiviteit bewezen. OBM is erop gericht gedrag positief te beïnvloeden waardoor gedragsverandering duurzaam verankerd wordt. Daarnaast betrekt het alle betrokkenen actief bij het proces en wordt er veel waarde gehecht aan eigenaarschap en invloed van de werknemers. Dit verhoogt het draagvlak aanzienlijk en maakt het gemakkelijker prestaties structureel te verbeteren. Van onbewust onveilig naar bewust veilig. En ook nog eens met meer werkplezier.

Naast de toepassing op het gebied van vraagstukken in het kader van veiligheid kan OBM natuurlijk effectief zijn bij tal van andere prestatievraagstukken. U kunt hierbij denken aan informatieveiligheid, Corporate culture, leiderschap, Sales en noem maar op. Business is immers Behavior! Wilt u ook ontdekken wat OBM in uw organisatie kan betekenen? ViaFormance komt graag in contact met mensen en organisaties die er continu naar streven het beste uit mensen te halen.

Thu, 23 March